Dąb szypułkowy czy bezszypułkowy – jak je rozróżnić?

Podczas akcji „Czyste, Zielone Miasta” często sadzimy lub rozdajemy dęby przekazane przez Lasy Państwowe. W Polsce dominują dwa gatunki rodzime dębu - szypułkowy oraz bezszypułkowy. Choć są bardzo do siebie podobne, to mają pewne różnice, wystarczy tylko dobrze się przyjrzeć. Czym się dokładnie różnią?

Silny jak dąb! Nie bez powodu te drzewa symbolizują moc i długowieczność. Dęby potrafią żyć nawet 1000, tak jak najstarszy polski senior – Dąb Mieliński, który ma już 1054 lata.

Dąb szypułkowy i bezszypułkowy to bardzo bliscy kuzyni. Jak sama nazwa wskazuje, różnica tkwi w sposobie osadzenia kwiatostanów żeńskich i rozwijających się z nich owoców.

Dąb szypułkowy:

ma żołędzie osadzone na długiej szypule,
krótki ogonek liści (ok. 1 cm),
sękaty pień rozdzielający się nad ziemią na liczne konary,
kwiaty męskie zebrane w długie zwisające kotki,
kwiaty żeńskie zebrane po kilka na krótkich szypułkach,
lubi gleby żyzne, wilgotne.

Ciekawostka: żołędzie – są przysmakiem leśnych zwierząt – żubrów, jeleni, łosi, saren dzików oraz ptaków, stanowiąc dla nich istotne źródło pokarmu. Dlatego jesienią ogrody zoologiczne prowadzą zbiórki żołędzi – tak jak od 40 lat robi to Warszawskie Zoo.

Dąb bezszypułkowy:

jego żołędzie osadzone są bezpośrednio na pędach,
ma dłuższe ogonki liści (2,5 cm),
długi prosty pień sięga w głąb korony,
kwiaty męskie zebrane są w zielonkawe wiszące kotki,
kwiaty żeńskie siedzące znajdują się blisko pędu,
lubi gleby lekkie, kamieniste, gliniaste,
jest bardziej ciepłolubny,
kwietnie 2 tygodnie później niż dąb szypułkowy.

Ciekawostka: jednym z najpopularniejszych dębów w Polsce jest Dąb Bartek. Rośnie w Nadleśnictwie Bartków w województwie świętokrzyskim. Według legendy król Jan III Sobieski i królowa Marysieńka ukryli w nim skarby. Słynny Bartek to dąb szypułkowy, ma około 700 lat, a jego obwód mierzy aż 1090 cm. Niestety dąb zaczyna usychać i niebezpiecznie przechylać się pod ciężarem jednego z konarów. Planuje się jednak ratowanie drzewa przez wykonanie podwieszającego łuku.

Kiedy sadzić dęby?

Dąb może być sadzony od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Ze względu na to, że osiąga spore rozmiary, sadzonki powinny mieć dużo przestrzeni. Przez pierwsze kilka lat dąb rośnie powoli, przyrastając od 10 do 20 cm rocznie. To czas, kiedy głównie rozrasta się system korzeniowy. Potem znacznie przyśpiesza, przyrastając 40-50 cm rocznie. Jak dbać o młode dęby? Warto pilnować, aby sadzonki nie zachwaszczały się i nie zostały przykryte. „Dąb lubi w kożuchu, ale bez czapki”, czyli nie dobrze jak coś od góry nad nim rośnie.

Dąb na zdrowie

Dąb od czasów antycznych uchodził za „króla drzew”. W średniowieczu różne części tego drzewa zalecano jako lek na zapalenie dziąseł, krwotok z nosa, wymioty i biegunki. Dziś najczęściej wykorzystuje się suszoną, młodą korę dębu. Zbiera się ją wiosną z młodych gałęzi i pni dębu szypułkowego lub bezszypułkowego. Kora zawiera m.in. garbniki, związki polifenolowe, flawonoidy kwercetynę), kwasy fenolowe (kwas galusowy), żywice fenolowe (m.in. kwercetol), pektyny, fitoncydy oraz sole mineralne. Ze względu na bogactwo składników kora dębu ma szerokie zastosowanie lecznicze. Działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, antyseptycznie, tamuje krwawienie oraz łagodzi świąd. Ma też właściwości antyoksydacyjne, przeciwbiegunkowe i przeciwwirusowe.

Autor: Karolina Pawłowska
Źródło: Lasy Państwowe
Fot. pixabay.com/ kwherzog/ pasja1000/ Leuchtpunkt/ RegalShave/ Didgeman